Terwijl boekenliefhebbers zich nog afvragen wat ze vinden van en waar het heen moet met het elektronische boek, lijkt er zich een tegentrend af te tekenen: prentenboeken waar je minstens zo veel mee kan doen als met een app. Sommige mensen noemen ze interactieve boeken, ik noem ze wrijfboeken. Overigens vind ik dat we voor de betere prentenapp onze neus ook niet op hoeven halen.Wrijfboeken, ook voor verantwoorde ouders
Prentenboeken op je telefoon: dat zal wel weer zo’n product worden waar verantwoorde ouders liever niet aan doen. Geheel terecht is dat niet, want er verschijnen hele mooie prentenapps waarin de bewegingen en geluiden iets essentieels toevoegen aan het verhaal. Een interessante ontwikkeling, want digitale fictie wordt immers nooit meer dan een uitgeklede pil: handig meenemen op vakantie en goedkoop. Maar meer ook niet. Bij prentenapps ligt dat duidelijk anders.
Een filmpje met een muziekje is niet genoeg
Beweging kan de app aanzienlijk beter maken dan het origineel. Een aardig voorbeeld is Fiet wil rennen van Bibi Dumon Tak en Noëlle Smit (Querido 2010, verappt in 2011). Als prentenboek ging het om een uitgesproken saai verhaal. Struisvogel Fiet heeft te kampen met tegenwind en ontmoet op elke bladzijde andere dieren die worden weggeblazen. De voorlezer weet het op een gegeven moment wel, veel peuters en kleuters snappen het geintje aan het eind nog steeds niet. De app is door beweging en het liedje een stuk onderhoudender en wél te volgen.
Maar het blijft een filmpje van stilstaande bladzijden van een toch al statisch boek. Een app wordt pas écht interessant als de makers alle digitale mogelijkheden van het apparaat toepassen. Zoals Stefan de Groot die Timo en het toverboek van Rian Visser en Klaas Verplancke (Gottmer, 2004, verappt in 2010) helemaal uit elkaar haalde en vol beweging reconstrueerde. Dit digitale prentenboek geldt als schoolvoorbeeld van hoe het wél moet: je kunt Timo opblazen door in de microfoon te blazen en het ‘boek’ schudden zodat alles door elkaar raakt. De makers geven er al lezingen over.
De papieren app combineert activiteit met intimiteit
Toch blijft het jammer: als je je kinderen laat voorlezen door je digitale leesplankje, hebben ze jou niet meer nodig. Bestaan er straks nog vaders en moeders die elke avond schaamte en vermoeidheid overwinnen, hun keel raspen en al hun liefde stoppen in een mooi voorgedragen tekst? Een ouderwets prentenboek is net als eten dat je zelf hebt gekookt: elke keer weer net een beetje anders. Dat maakt geen computer ooit goed.
En omdat er niets mis is met dit soort verantwoord ouderschap, is het is leuk om te melden dat er al een verfrissende tegentrend is: het interactieve boek zonder batterijen. Eerder dit jaar verscheen het zeer vermakelijke Het boek (Standaard Uitgeverij, *****) die met niet meer dan drie gekleurde stippen, een gele, een blauwe en een rode, een verassend boek heeft gemaakt dat maar niet stil schijnt te kunnen blijven liggen.
Op de eerste bladzijde moet de lezer op een stip duwen. Op de tweede bladzijde zijn het er twee. Daarna veranderen de kleuren door erop te tikken en schudden en blazen we de stippen door het boek. Aan het einde applaudisseren we de stippen op tot enorme ballonnen en we eindigen weer met één gele stip zoals in het begin. Ook al is het als die slechte goochelaar die zegt dat je voor zijn volgende truceven je ogen moet dichtdoen: dit werkt dus echt.
Samen zingen maakt het leuk voor de kleinsten
Het nieuwste voorbeeld is Het grote kriebel klap kus schud blaas boek van het Duitse illustratorencollectief de Krickelkrackels. Zij hebben, net als Tullet, al een aantal doeboeken op hun naam maar dit is de eerste die in het Nederlands verschijnt. Waar Het boek het moet hebben van eenvoudige elementen en variaties, is Het grote kriebel klap kus schud blaas boek juist een drukte van jewelste.
Dat maakt het resultaat artistiek wat minder sterk, maar de pret is er niet minder om. Bijkomend voordeel van dit boek is dat ook jongere broertjes en zusjes het snappen en aan het spel kunnen meedoen. We kussen een kikker die in een prins verandert, zingen een monsterlied, helpen diverse personages door een doolhof en laten een Gerrit Grotemond eten door het boek open en dicht te doen. Papieren boeken te statisch? Voorlezen slaapverwekkend? Een app de enige uitweg? Dat was al niet waar, maar dankzij deze boeken zal niemand het ooit nog durven beweren.
