Weekgreep #21-7 Woutertje Pieterse Prijs

Je vindt mijn Weekgrepen voortaan op Instagram (degelukkigelezer) en mijn columns op www.volkskrant.nl. 

Deze week besteed ik aandacht aan de genomineerden van de Woutertje Pieterse Prijs. De winnaar wordt zaterdag bekendgemaakt in De Taalstaat op NPO Radio 1.

24. Ted van Lieshout Wat is kunst?

Ted van Lieshout verzint een eiland om uit te leggen wat kunst is. Telkens komt er weer wat bij om zo stapje voor stapje zijn favoriete onderwep van alle kanten te bekijken. Van Lieshout heeft al op diverse manieren geprobeerd om met name beeldende kunst maar ook poëzie en literair proza 'uit te leggen' (doet het fenomeen schandalig te kort) aan kinderen en jongeren. In Wat is kunst? slaagt hij daar op vernuftige en geestige wijze nog meer in dan ooit. Een standaardwerk voor op elke boekenplank. 12+

 23. Selma Noort Koningskind

Zissel is een van de vele niet erkende kinderen van koning Salomo. Haar jonge moeder Lydia ontvlucht de schande en trouwt in een afgelegen dorp met Steenhouwer. Een gevluchte slaaf komt bij hen wonen. Hoewel ze bang zijn voor het verre Sion, dat om belastingen en jonge mannen blijft vragen, is het eenvoudige leven tussen geitenhoeders en mandenvlechters voor de uitgestotenen bijna gelukzalig. Knap hoe Selma Noort langzaam toewerkt naar het beroemde verhaal van koning Salomo. De rustige eerste helft, als nog volstrekt onduidelijk is hoe dat gaat gebeuren en de dreiging nog veraf is, intrigeert met een geloofwaardig en persoonlijk beeld van de wereld van drieduizend jaar geleden. Koningskind zit ingenieus in elkaar, maar is bovenal prachtig ingehouden en beheerst verteld. Selma Noort heeft zichzelf overtroffen. 12+

Weekgreep #21-06

22. Paul de Moor en Kaatje Vermeire Witje

Bijzonder prentenboek van Paul de Moor over een meisje dat op haar bed speelt dat alles wit is. Als halverwege het boek het verhaal opnieuw begint en het meisje nu werkelijk een reis lijkt te maken naar de plek waar ze in de eerste ronde over fantaseert, vervaagt wie dit verhaal nu eigenlijk vertelt. Het meisje? Paul de Moor? Of toch Kaatje Vermeire? De knipoog naar Max en de Maximonsters is evident; het lijkt wel een lieve, stille hervertelling van die ultieme klassieker, waarin ogenschijnlijk, aan het oppervlak, helemaal niets gebeurt. Niet per se een kinderboek voor kinderen, maar boeiend voor wie het geduld heeft de sfeer van al dat wit, dat zoals wij allen weten alle kleuren in zich opneemt, op zich in te laten werken. 

21. Gary Northfield Derek het schaap

Voor wie even wil dat het gras aan de overkant groener is: de nieuwe held van grapjas Gary Northfield heet Derek en is een behoorlijk irritant schaap. Veel geschreeuw, veel pijnlijke blunders en tenenkrommend flauw, maar bij vlagen ook intelligent, filosofisch en - wat ik aan die Northfield zo fijn vind - opkomend voor buitenbeentjes: precies waar een hele grote groep fans op zit te wachten. Dit keer helemaal in stripvorm. 7+ 

20. Bibi Dumon Tak en Marije Tolman Eik was hier

Bibi Dumon Tak heeft een oeuvre lang over natuur geschreven, grofweg op twee manieren: journalistiek, zoals in haar debuut Koeienboek en recent nog We gingen achter hamsters aan en op zichzelf staand proza en poëzie, zoals Winterdieren en Laat een boodschap achter in het zand. Eik was hier is een slim gevonden combinatie van de twee. Eik vertelt Gaai over zijn leven; hij heeft twee wereldoorlogen meegemaakt. Via het wortelwijdeweb is hij verbonden aan alle bomen van Europa. Dumon Tak verdiepte zich in de beroemde eik op de A58 bij Ulvenhout en goot het in deze geestige en ontroerende verhaalvorm. De illustraties van Marije Tolman zijn dezelfde techniek als in Vosje, foto's en teken- en schilderwerk gecombineerd. 9+

Weekgreep #21-05

19. Maria Isabel Sánchez Vegara en Linzie Hunter Astrid Lindgren

Deze mocht natuurlijk niet ontbreken aan die geweldige serie Van Klein Tot Groots over vrouwen die iedereen moet kennen: de beste kinderboekenschrijver ter wereld. Een makkelijk te vertellen verhaal over een stoere Astrid die al jong haar haar kort knipte, ongetrouwd een kind kreeg en als volwassene gewoon bleef doen waar ze zin in had. 5+ 

18. Wouter Klootwijk De wind wijst de weg

Over een week verschijnt het nieuwe boek van wilde kinderboekenschrijver, journalist, kookgek en natuurliefhebber Wouter Klootwijk, dat ik alvast las. Bijzonder, dromerig verhaal over een groeiende groep kinderen die niet goed weten waar ze heen gaan, maar waar ze vandaan komen is niets meer. Ze gaan samen verder en lossen alle uitdagingen waar ze in een verlaten landschap tegenaan lopen slim en handig op. Volwassenen hebben ze niet nodig, ook al is die ene die ze op het strand in het schip dat niet meer vaart tegenkomen best aardig is. Veel boeken gaan óver de natuur, bij Klootwijk heb je het idee dat de natuur nog wat in te brengen heeft en de mens op z'n best leeft mét de natuur. En met elkaar, trouwens. Met illustraties van Irene Goede. 8+ 

17. Suzanne Weterings en Annette Fienieg Een krekel in mijn slaapzak

Meteen meeslepende korte natuurgedichten van ecoloog Suzanne Weterings, die bij het voorlezen vooral de emotie oproepen om weer aan te kleden, laarzen aan te doen en naar buiten te gaan. Weer of geen weer. Uitzonderlijk in dit genre en met dit onderwerp: nergens truttig. Wraak op de brandnetels, de slap geworden tuinkers heeft kennelijk een zonnesteek. Mooi geïllustreerd door Annette Fienieg. Zeer overtuigend debuut. 4+ 

16. Paul Biegel Pak 'm bij z'n staart

Nog niet uit, maar wel al vooruitgestuurd: korte gedichten van Paul Biegel uit 1964. Hetzelfde jaar als zijn vroege meesterwerk Het sleutelkruid, een van zijn eerste boeken. Biegel was toen al iets stouter dan Schmidt, zij het altijd wat bedekter. Hij maakt grapjes over kakkerlakken en pissebedden en een kikker die wel heel lang een karekiet kietelt. Donker het laatste gedicht, waarin hij zijn leven - dan al - voorstelt als een vlucht van het ene donkere bos naar het andere. Of is dat de interpretatie van de illustrator, Jeska Verstegen? 4+

Weekgreep #21-03 en #21-04

15. Jacques Vriens Zullen we weer gewoon schooltje gaan spelen?

Goede keus van B for Books om het Literaire Juweeltje van Jacques Vriens opnieuw uit te geven, maar nu als volwaardig boek, met vier extra hoofdstukken. Hoogtepunt is toch wel het stuk waarin hij vertelt hoe hij, toen hij nog les gaf, elk jaar twee dagen groep acht de macht gaf en zelf vanuit een hoekje toekeek. Democratieles in de praktijk. Ik juichte vorig jaar al over deze schatkamer aan onderwijsinspiratie, die in de gekozen vorm niet al te makkelijk verkrijgbaar was. Nu wel. En vast niet toevallig. Grijp die kans. 

14. Lydia Rood Strijd om Drakeneiland

Eigenlijk ook democratieles: de serie van Lydia Rood die op een eiland zijn zonder ouders en zelf moeten uitvinden hoe ze dat regelen. Democratie of niet? In deze aflevering probeert een potige groep de macht over te nemen. Het blijkt nog niet zo makkelijk om daar wat aan te doen. Rood is sowieso een van onze politiekste kinderboekenschrijvers, vaak bezig met maatschappelijke uitdagingen. De Nederlandse verkiezingen leg je er niet mee uit, wel hoe lastig het is als er geen regels zijn. 10+

13. Jan Terlouw De derde kamer

Oudje uit 1978, maar niet geëvenaard wat spannend inzicht in de Nederlandse politiek betreft en prima als jongerenroman te lezen, wat ik als tiener deed toen ik deze pocket uit de ramsj viste. Met zweet op het voorhoofd leefde ik avondenlang mee met kleine partij die tussen twee grotere regeert en profijtelijke maar ook pijnlijke compromissen moet sluiten, uiteindelijk op leven en dood. Terlouw heeft sindsdien wel wat aan waardering in moeten boeten, zeker als auteur voor volwassenen. Maar als inspirerende gids in zijn eigen toenmalige wereld heeft hij geen evenknie. Dat hij schaamteloos voor zijn eigen gedachtengoed pleit, valt hem alleen al om die reden te vergeven. Nog goed tweedehands te krijgen. 14+ 

12. Sharon Gesthuizen Piraten, dieren, bejaarden... wat stem jij?

Wat gaat er makkelijker in een dicatuur dan in een democratie? Sharon Gesthuizen, die jarenlang voor de SP in de Tweede Kamer zat, durft het zich hardop af te vragen in het openhartige democratieboek dat ze schreef naar aanleiding van de komende verkiezingen; het verschijnt volgende week op 11 februari. Welk systeem haar voorkeur heeft blijkt heus wel, maar het is interessant om na te denken of dat ingewikkelde systeem van ons zo logisch is. 10+ 

11. Wout Waanders Parkplan

Ik vind dat van die onmogelijke vragen: is dit nou jongerenpoëzie? Daar moeten we vanaf wezen. De dichter vraagt het me in een berichtje. Ik weet het ook niet. Ik was net lekker bezig met mijn democratie-thema, komt er een gedichtenweek doorheen. Ook weer zoiets. Toen vond ik een gedicht over democratie, van Wout Waanders. En nu klopt alles weer. Vreemd lichte gedichten met geestige terzijdes, die toch heel beklemmend kunnen zijn. De wereld als een pretpark, want Waanders houdt zo van de kaartjes van pretparken. In de gedichten heel veel vrienden die rare gesprekken voeren en politici als aliens zien. Of de kroeg zien veranderen in heel veel kuikentjes. En ook enge dingen doen met aliens (denk ik). Je hoeft het niet van kaft tot kaft te lezen, je kan ook heen en weer tussen je favoriete attracties zoals in het pretpark. En dat meisje heeft dus democratie als hobby. Daar mag je geen grapjes over maken. Dan word je weggestemd. ?+ 

10. Morton Rhue De golf

Een oudje, maar actueel. Mijn lerares Nederlands las het voor toen ik veertien was. Klas wil geschiedenisleraar niet geloven als die vertelt hoe eenvoudig de nazi's in de jaren dertig op democratische wijze einde maakten aan de Duitse democratie. Geschiedenisleraar toont klas zijn gelijk door ze een week lang te disciplineren en leuzen bij te brengen. Het experiment loopt verrassend snel uit de hand. Sjaloom liet het vertalen in 1983. Mag, met een frisse vormgeving en een waar nodig opgepoetste vertaling, nog wel een keer. 12+ 

9. Titia Hoogendoorn en Nienke Schuitemaker Waarom je niet zomaar moet stemmen waar je ouders op stemmen

'Hahaha Tietiejaa', roept mijn dochter over mijn schouder. 'Nee, Tietsieja, da's een heel normale naam.' 'Tietiejaa', zingt mijn dochter, al weer op de trap naar boven. Politiek geïnteresseerd maar vijftien, helemaal de doelgroep van dit boekje. Het is dus maar goed dat die Titia zo lollig schrijft en het, ogenschijnlijk, ook niet zo serieus neemt. En zo is een hele bak informatie over wat ons in maart te wachten staat, zo verteld. Je zou er, zelfs als je nog niet met het rode potlood in de weer mag, zowaar zin in krijgen. 13+

Weekgreep #21-01 en #21-02

Beste wensen, allemaal! De boekenredactie vroeg ons om een lijstje te maken van boeken waar we ons op verheugen. Hier komen ze. 

1. Dante De Hel

Mensen die zich niet kunnen beheersen, tweedrachtzaaiers, kwakzalvers en kwade raadgevers worden in de toegankelijke hervertelling van De hel van Dante Alighieri (Blossom Books, € 24,99, 14+) met veel creativiteit voor eeuwig gestraft. Eenmaal gelouterd, laten we 2020 achter ons. Lees het volledige overzicht van boeken waar ik me op verheug in de Volkskrant.

2. Erna Sassen en Martijn van der Linden Zonder titel

Dan kan het jeugdboekenjaar bevlogen van start met de nieuwe jongerenroman van Erna Sassen: Zonder titel (Leopold, € 16,99, 14+). Joshua mist zijn beste vriendin Zouan en de opdringerige Sergio steelt zijn schetsboek. Gelukkig niet die ene met de naakten. Martijn van der Linden maakte de spannende schetsen. Lees het volledige overzicht van boeken waar ik me op verheug in de Volkskrant. 

3. Jason Reynolds Let goed op

Auteurs van kleur krijgen meer aandacht en hun jeugdboeken kunnen nog wel eens zwaar op de hand zijn. Let goed op! van Jason Reynolds (Condor, € 15,99, 12+) vertelt vol humor en hyperbolen over het schoolleven, snotjes, een bus die uit de lucht komt vallen en vooral het nemen van heel veel omwegen naar huis. Lees het volledige overzicht van boeken waar ik me op verheug in de Volkskrant.

4. Charlotte Dematons en Marije Tolman De eik was hier

Dat velen afgelopen jaar nog meer waardering hebben gekregen voor het buitenleven, blijkt uit de vele prachtige natuurboeken die eraan komen. De meest veelbelovende is De eik was hier van natuurverteller bij uitstek Bibi Dumon Tak en illustrator Marije Tolman (Querido, € 9,99, 10+). De beroemde, door het asfalt van de A58 ingesloten eik, deelt zijn levensverhaal met vriend gaai.Lees het volledige overzicht van boeken waar ik me op verheug in de Volkskrant.

5. Paul Biegel en Charlotte Dematons Groot Biegel Sproookjesboek

Het absolute hoogtepunt belooft het Groot Biegel sprookjesboek (Gottmer, € 22,90, 6+) te worden. De dochter van Nederlands beste sprookjesverteller selecteerde uit 175 nagelaten verhalen de dertig mooiste. Charlotte Dematons werkt nog aan de illustraties. Een boek dat niemand mag missen. Lees het volledige overzicht van boeken waar ik me op verheug in de Volkskrant. 

6. Yvonne Jagtenberg Wandert

Ten slotte verheugen we ons natuurlijk op Wandert - De laatste jongen die naar zijn ouders luisterde (Querido, € 15,99, 10+) van de eigenzinnige Yvonne Jagtenberg, over een jongen die artiest wil worden maar dat van zijn ouders niet mag. Gewoon, vanwege de titel: de meest veelbelovende uit alle voorjaarsbrochures. Kan alleen maar goed komen. Lees het volledige overzicht van boeken waar ik me op verheug in de Volkskrant.

7. Ben Guterson Het mysterie van Winterhuis Hotel

Het derde en laatste deel van deze serie is een goede reden om er nog eens bij stil te staan. Al was het maar om dat Ben Guterson de (sneeuw)ballen heeft om er een eind aan te maken en niet tot Sint Juttemis door te gaan. Er zijn maar weinig series zo goed of populair dat je ze deel voor deel bespreekt. Aantrekkelijk concept, magie in wintervakantiedecor, dat aan kracht wint door de lofzang op taal en lezen die van de bladzijden spat. Vertaler Imme Dros moet er veel werk maar vooral ook plezier aan hebben gehad om alle puzzels, palindromen en hints in de titels in sprankelend Nederlands om te zetten, maar dat is gelukt. 10+ 

8. Alex Milway Hotel Flamingo - Carnaval!

In deze sympathieke serie juist geen sneeuw, maar een tropisch vakantie-eiland, waar Julia Dupont dierenhotel Flamingo runt. Dat betekent de ene uitdaging na de andere, want niet alle dieren kunnen elkaar luchten. Letterlijk dit keer, als meneer en mevrouw Stinkdier een kamer nemen en een ruige popgroep 's nachts repeteert voor de grote carnavalsvoorstelling. Julia en haar beestachtige personeel lossen het optimistisch op, in Hotel Flamingo is iedereen welkom. Vertaald door Jesse Goossens. 8+

Weekgreep 20, #15

50. Jowi Schmitz Beste broers

Broers Raf en Robbie arriveren bij hun opa en oma met hun ouders om daar te gaan wonen. Het is niet meteen helemaal duidelijk wat er aan de hand is, maar moeder vertrekt vrij snel weer om te werken en vader is werkloos. Daar maken ze ruzie over. Gelukkig proberen opa en oma het fijn te maken vor de jongens. Opa heeft een geheim in het bos, waar ze eigenlijk niet in durven. Midden in de nacht gaan ze er toch naar toe. Indringende sfeer van enerzijds liefde en trouw, anderzijds dreigende verwaarlozing zoals vrijwel alleen Jowi Schmitz dat kan. Geïllustreerd door de in Kampen opgeleide maar nu in Amerika woonachtige Chuck Groenink. 9+ 

49. Rudyard Kipling, Daan Remmerts de Vries en Mark Janssen Het Jungleboek

Niets mis met goed hervertellen en dat doet Daan Remmerts de Vries in dit vrolijk stemmende project met illustrator Mark Janssen. Beter dan de film, beloven de makers en als het alleen aan de wervelende taal en de prachtige jungleplaten mag liggen, dan komt dat helemaal goed.Voorleesaanrader! Aardig om te weten: Remmerts de Vries ging al eens eerder geslaagd op tijgerjacht. Ook Janssen heeft iets met Azië en met jungles, zie onder. Voorlezen 6+, zelf lezen 9+.

48. Charles Dickens en Jack Noel Grote verwachtingen

Leuk concept, dat eigenlijk heel voor de hand ligt: het beroemde boek van Dickens een beetje ingekort en gemoderniseerd, met plaatjes. Stripversies voor volwassenen van literatuur (Kafka, Jan Wolkers) zijn er al in soorten en maten. Voor kinderen is dit ook een interessant concept, hoewel de hamvraag blijft: is spelen met klassiekers net zo intrigerend als je de originelen niet kent? Toch spreekt deze Leven van een loser-achtige aanpak (knullige tekeningen vol grapjes en pijltjes als in een aantekeningenboekje) tot de eigentijdse verbeelding. Benieuwd wat dit boek gaat doen. 9+ 

47. Mark Janssen Altijd dichtbij

Prachtig meditatief prentenboek, goud op snee uitgegeven, over een jongen die zijn pas overleden oma mist. Zijn ergste verdriet raakt hij kwijt diep in een meer, maar daarna duurt het nog even voor hij doorheeft dat oma overal is. Voor de indrukwekkende landschappen deed illustrator en in dit geval ook schrijver Mark Janssen inspiratie op in Nepal, waar hij gereisd heeft als ambassadeur voor stichting Thang. Deze organisatie zamelt geld in voor boeken. 5+

Weekgreep #20-14

43. Kacen Callender Dit is best wel een episch liefdesverhaal

In de nieuwe serie Glow van Querido zullen de komende jaren romans verschijnen met lhbti-jongeren als hoofdpersoon. Van homo-jongerenromans zijn er al behoorlijk wat, sommige behoren zelfs tot de beste youngadultboeken die ooit zijn verschenen. Glow belooft meer daarvan, met aandacht voor de rest van de regenboog. Er schuilt een gevaar in die aanpak: als je niet uitkijkt, wordt het al snel minderheden afvinken. Dit is best wel een episch liefdesverhaal van Kacen Callender (Querido; € 18,99), het eerste deel van de reeks, heeft een jonge homoseksuele hoofdpersoon van Afro-Amerikaanse afkomst en dat is uniek. Goed dat er een openhartige eerste-keer-seksscène in zit, lees je ook niet vaak. Maar het verhaal over Nate, die scriptschrijver wil worden in New York, staat verder vol met clichés, geforceerde jongerentaal en flauwe grappen. Geen doorkomen aan. Zonder de juiste labels zou dit youngadult-romannetje niet veel kans maken: het is gewoon niet goed genoeg. 16+ 

44. Sara Lövestam Als vuur

Als vuur van Sara Lövestam (Querido; € 18,99), net verschenen in de Glow-reeks, gaat gewoon over twee meisjes die verliefd worden op een Zweeds vakantie-eiland. Het wisselende perspectief tussen de arme Anna en de verwende Lou is effectief, de personages blijven je bij en de dialogen zijn grappig. Eigenlijk doet het er niet toe dat het twee meisjes zijn. Lövestam had de romance tussen een houten stoel en een pluchen kussen net zo meeslepend kunnen beschrijven. Het draait niet om anders zijn, maar om de moed om voor je gevoelens uit te komen. Iedereen kan zich hierin verplaatsen. Dat het over lesbische liefde gaat, is mooi meegenomen. 14+

45. Edward van de Vendel en Floor de Goede Gloei

Voor de rest van het scala aan gendersmaken moeten we terug naar de literaire non-fictie van Gloei. Juist daarom is dit monumentale boek zo’n prestatie. Het leven van een aseksueel, daar zijn nog nauwelijks woorden voor. Het geheim wordt pas draaglijk als je er taal voor hebt, en helemaal als die taal ook nog eens verpletterend mooi is. Dichter Edward van de Vendel en illustrator Floor de Goede is het gelukt: de interviews gaan diep, de gedichten zijn vindingrijk en de portretten geven wel de persoonlijkheid, maar niet de identiteit van de geïnterviewden weg. Gloei is, meer nog dan de rest van deze welkome serie in wording, een beschaafde schreeuw om verdraagzaamheid. Zeker weten het belangrijkste jongerenboek van dit jaar. 15+ 

46. Tim Gladdines Koning Valentijn

Boeiend jongerenboek dat deze week ook in dit rijtje hoort, ook al blijft het fascinerend lang de vraag waar het heen gaat met dat steeds gênantere verhaal over de ongemakkelijke Ben die zijn populaire broer Valentijn in alles probeert na te doen en achtervolgt. Plaatsvervangende schaamte maakt het soms moeilijk om door te lezen en tegelijkertijd nieuwsgierig of het nog erger kan. Eenderde vakantieverhaal, eenderde schoolsoap, eenderde familiedrama vol broeierige spanning en een zorgwekkende onderstroom die uiteindelijk verandert in een ontroerende golf. Mooie, rauwe young adult over jezelf ontdekken door alle ontkenning heen. 13+