Slavernij maar dan anders

In 2006 prees ik Medicijnmeester van Bené Alfonso de hemel in, en ik vind dat nog steeds een erg goed gelukt boek over slavernij. Het vertelt niet dat slaverij erg is, dat weet ieder kind, maar verhaalt gewoon de geschiedenis via persoonlijkheden. Dit jaar las ik voor het eerst een nieuw slavernijboek, dat in aanzet nog beter leek te worden dan Medicijnmeester. Dat is helaas niet gelukt, vind ik in mijn recensie van afgelopen vrijdag. Maar Elia is nog altijd ruim beter dan dat ongeloofwaardige avonturengedoe van Rob Ruggenberg. Van dat Thea Beckman-werk maar dan minder moeten we toch echt eens af.

De beste boeken van januari tot november 2009

Omdat vandaag toch niemand meer de krant van eergisteren kan kopen, publiceer ik mijn lijstje van 2009 ook hier. Altijd een beetje naar om begin november al het jaar te moeten evalueren met nog vier recensies en tientallen kanshebbers te gaan, maar de krant wil ruim voor Sinterklaas zijn. Hier kwam ik op uit. Klik op de sterren voor de achterliggende recensie.

***** (5)
1. Kiek
Marieken Jongman
Lemniscaat, 222 pagina’s, € 13,95
ISBN 9789047701798
Vanaf 13 jaar

***** (5)
2. Landjepik
Derk Visser
Nieuw Amsterdam, 123 pagina’s, € 12,50
ISBN 9789046804599
Vanaf 14 jaar

***** (5)
3. Paper towns
John Green
Vertaald uit het Engels door Aleid van Eekelen-Benders
Lemniscaat, 303 pagina’s, € 14,95
ISBN 9789047701422
Vanaf 14 jaar

***** (5)
4. Hanna en ik
Bettina Wegenast
Met illustraties van Kerstin Meyer
Vertaald uit het Duits door Merel de Vink
Lemniscaat, 32 pagina’s, € 12,95
ISBN 9789047701477
Vanaf 8 jaar

**** (4)
5. Keizers van het ijs
Richard Farr
Vertaald uit het Engels door Jeske Nelissen
De Fontein, 192 pagina’s, € 16,95.
ISBN 9789026126086
Vanaf 12 jaar

**** (4)
6. De vriend van de vriendin van de moeder van Maja en andere novellen
Katarina Kieri
Uit het Zweeds vertaald door Bernadette Custers
Van Goor, 144 pagina’s, € 12,95
ISBN 9789047504566
Vanaf 15 jaar

**** (4)
7. Midden in de nacht
Rotraut Susanne Berner
Lannoo, 16 pagina’s, € 12,95
ISBN 9789020981858
Vanaf 2 jaar

**** (4)
8. Koekjes!
Ted van Lieshout (tekst) en Sieb Posthuma (illustraties)
CPNB, 28 pagina’s, € 5,-
ISBN 9789059650947
Vanaf 4 jaar

*** (3)
9. Twee tieten in een envelop
Wim Daniëls
Van Holkema & Warendorf, 112 pagina’s, € 10,95
ISBN 9789047507383
Vanaf 10 jaar

*** (3)
10. Een vlieg op je vork
Netty van Kaathoven en Lizzy
Met illustraties van Lisa Brandenburg
De Inktvis, 61 pagina’s, € 12,50
ISBN 9789075689594
Vanaf 8 jaar (makkelijk lezen)

Jongerenboeken bij de volwassenen

Selexys en De Drukkerij beginnen met speciale jongerenkasten bij de volwassenen, met boeken die geschikt zijn voor de leeftijdsgroep van 15 tot 25. Het interessantst aan deze ontwikkeling is dat, als alle winkels het zo gaan doen als Selexys Kooiker in Leiden, er nu volop geëxperimenteerd kan worden met boeken van álle uitgeverijen. Kooiker presenteert dan ook naast de Young Adult-reeks van Lemniscaat, met titels van bijvoorbeeld John Green, vooral boeken uit de Twilight-reeks van Stephenie Meyer en de vele vampierchicklit die daar achteraan is komen hollen. Voor Kooiker was dat, in alle eerlijkheid, de belangrijkste reden voor een jongerenkast. Die boeken zijn waanzinnig populair maar de doelgroep vindt zichzelf echt veel te stoer voor het kinderboekenhoekje. Kortom, de jongerenkast bevat nog vooral veel dikke, zwarte pulpboeken, maar wie weet. Er staan ook boeken van Herman Brusselmans in en de eerste roman van de zwartgallige valszinger Nick Cave. En dat, zo vertelt een enthousiaste boekverkoper, is wat ze graag willen: naast wat populair is en wat speciaal gericht is op jongeren, ook experimenteren met wat ze interessant lijkt. Er stond in elk geval al een meisje op kleurige allstargympen en het gezicht verscholen achter een hoop lang haar te dralen voor de kast. Als jongens straks ook durven, zou dit best nog wel eens een interessante ontwikkeling kunnen worden.

Eerst biologieles, dan leren lezen

Het is een beetje jammer dat het met Albatros en Buffel gaat. Ik snap niet hoe een driejarige daar iets anders kan zien dan een Vogel en een Koe. Moeten ze eerst op biologieles voor ze de letters mogen leren? Verder zijn de speelboeken Puzzelen met cijfers en Puzzelen met letters zeer geslaagd. Stevig en toch zacht, leuk om spelenderwijs cijfers en letters te leren kennen. Door het puzzelelement is het instapniveau laag: het is sowieso leuk om alles eruit te halen en er weer in te plakken. Door achter de puzzelstukjes weer andere plaatjes te zetten en zo voor een verrassingselement te zorgen, is het feest compleet. Was biologie maar zo leuk!

Dit kan ik echt niet lezen

Pas voor de tweede keer in mijn leven krijg ik een boek onder ogen dat ik niet kan lezen omdat de hoofdpersoon Pjotr heet. De eerste keer overkwam me dat, uiteraard, met het gelijknamige boek van Jan Terlouw. Mijn vader las het mij en mijn broer voor toen ik een jaar of negen was. Ik wist natuurlijk wel van de herkomst van die naam, maar ik had nooit gedacht mijn naam uit mijn vaders mond te horen, zonder dat die daar mij mee bedoelde. Gelukkig bleef het daar een tijdje bij. (Een bijfiguur met slechte reputatie die Pjotr heet in het werk van Dostojevski is geen probleem.) Maar nu is er dus Ausländer van de Britse schrijver van historische jeugdromans Paul Dowswell. Het boek heeft in eigen land zeer lovende besprekingen. In Nederland is hij echter nog onbekend, tot nu toe verschenen een paar titels bij kleine uitgeverijen. Het zal dus wel niet toevallig zijn dat uitgeverij Callenbach heeft geprobeerd om Jan Terlouw te strikken om een dikke aanbeveling bij dit boek te schrijven. Irrelevant detail in de categorie faits divers, dacht ik. Tot ik de Engelse versie erop nasloeg. Wat blijkt? De Poolse hoofdpersoon van dit boek heet gewoon Peter.

Hoving bekent kleur; of niet

De tweede fantasyroman van dr. Isabel Hoving is een mooi voorbeeld van hoe uitgeverij Querido is veranderd sinds het vertrek van Ary Langbroek. Een opvallend verschil in presentatie: toen een klassiek ogend omslag, nu iets waar de fantasy vanaf druipt. Zo'n openlijke knieval aan de pulp was onder Langbroek ondenkbaar. Het hele genre was trouwens ondenkbaar, hoewel voor Hoving dus een uitzondering werd gemaakt. Of de fantasyfans er blij mee zullen zijn, is echter nog maar de vraag. Inhoudelijk lijkt Het verbond van de bliksems op het eerste gezicht sterk op het met een Gouden Zoen bekroonde De gevleugdelde kat (2002), dat het met ruim 20.000 verkochte exemplaren best aardig deed. Opnieuw valt haar moraliserende toon op. In gesprek met het Leidse universiteitskrantje Mare vertelde de deskundige op het terrein van vrouwenliteratuur indertijd dat ze geïnspireerd was geraakt door de hevige emoties die ze, ondanks zichzelf, had gevoeld bij het lezen van Tolkien. 'Wat ik wou was diezelfde ontroering teweegbrengen maar dan in een universum dat niet seksistisch of racistisch is.' Het verbond van de bliksems gaat over de opwarming van de aarde. Dat hoeft niet erg te zijn, als de redactie er dit keer wél in geslaagd is Hoving in te tomen en haar niet toe te staan haar boek te overladen met thema's en motieven. Wat toen ongetwijfeld de motivatie is geweest om net te doen alsof De gevleugelde kat geen fantasy was, maar literatuur. Zou de schrijfster dit keer wél een spannend boek afleveren? We zullen zien.

De Bodt: moderne illustratoren pretentieus

'Heel esthetisch, bloedserieus en bijna pretentieus', zo noemt bijzonder hoogleraar Saskia de Bodt moderne illustratoren vandaag in de kunstbijlage van de Volkskrant. 'Dertig jaar geleden werden kinderen vriendelijker, baldadiger en met meer humor afgebeeld.' Haar favoriete illustrator is Quentin Blake. De Bodt werkt aan een History of Dutch Illustration en spreekt vandaag haar oratie uit aan de Universiteit van Amsterdam.

Thank God, It's Sinterklaas

Ein-de-lijk. Vanavond om 17.39 kondigde Dieuwertje Blok het einde van een lang jaar aan. Het Sinterklaasjournaal is begonnen en dus mag De Verboden Naam weer worden genoemd. Eigenlijk is het een opluchting. Of er nu over De Man Met De Baard werd gesproken of over Sinterklaas, één Van Lenteren dacht 365 dagen per jaar aan Hem. Wel, misschien wat minder rond haar eigen verjaardag. Maar dat was het dan ook wel. Nu het weer mag, valt er een last van onze schouders. En dit geweldige boek mag weer van achter de andere boeken vandaan, waar ik het verstopt had. Een van de weinige titels van het afgelopen decennium waarvan ik zeker weet dat het wel een paar generaties mee kan. Ik verheug me nu al op het grootvaderschap. Nee, schat, dat boek moet je écht verstoppen. Geloof je oude vader nu maar!

De terugkeer der klassiekers: Barbapapa

Ik zie het als een teken des tijds dat zo veel klassiekers terugkomen. Je kunt natuurlijk gelijk weer een boom opzetten over uitgevers die zich te weinig inzetten voor nieuw talent (hard werken) en liever vertalingen uitgeven en klassiekers uit de oude doos halen (zo gepiept). Maar kennelijk is er een markt voor. Die kinderen van de jaren zeventig, zoals ik, zitten nu met de kleintjes thuis. Mijn dochter trok deze Barbapapa zo uit mijn boodschappentas vol recensie-exemplaren en wil er geen afstand meer van doen. Dat is vaak ook wel de kracht van de naoorlogse klassiekers: de auteurs waren meer met kinderen bezig dan met zichzelf. Dat wil overigens niet zeggen dat hun werk de toets der kritiek altijd kan doorstaan. De verhaaltje blijken, als dochterlief er eindelijk even niet naar omkijkt, wel erg oubollig en moralistisch. Maar het principe van de blubberwezentjes die zich in alles kunnen veranderen wat ze maar willen blijft natuurlijk geweldig. De naam komt trouwens van het Franse barbe à papa, wat zoiets als suikerspin schijnt te betekenen.

Eindelijk interessant kinderboekenweekhema

Over een jaar eindelijk een interessant onderwerp voor de Kinderboeken- week: 'Illustreren'. Goed, vorig jaar was het thema poëzie ook best aardig. En tenminste inhoudelijk. Maar laten we wel wezen: aan de verkoopcijfers was wel weer te zien dat hele andere boeken in de belangstelling stonden van kinderen en hun ouders. En misschien ook wel terecht. Dit jaar was helemaal verschrikkelijk, met het thema 'Eten', waar mijn krant uit pure armoe dan maar iemand van de kookrubriek op had gezet.

Messen wetten
Voor volgend jaar kunnen we echter onze messen vast wetten. Een onderwerp dat iedereen relevant vindt. Waar ook wel de nodige discussies over te voeren zijn. En ook gewoon nog wat interessants over te vertellen is aan collega en leek. Bah! Da's nou al voor de tweede keer in twee maanden dat ik de Stichting CPNB een compliment moet gaan geven.

Wie het het bontst maakte
Wel benieuwd wat Mirjam Oldenhave met dat thema gaat doen. Ik zou het niet weten, als ik haar was. Gelukkig zijn er van de afgelopen tien jaar zo wat voorbeelden te vinden van themaweigering. Collega populaireboekenschrijver Francine Oomen, toen nog niet zo vreselijk bekend, maakte een lange omweg rond het 'Bos' en kwam uit bij een vrolijk scheidingsverhaal onder de titel Het Zwanenmeer (2003). Edward van de Vendel maakte het nog wel het meest bont. Bij het thema 'Magie' presteerde hij het om met de titel Wat rijmt er op puree? (2005) te komen. Een paar jaartjes te vroeg was onze dichter. Tsja, wie laat hém dan ook met zo'n thema aan de slag? En thema's zijn sowieso niet om over naar huis te bloggen. Maar voor één keer ben ik reuze benieuwd!

Op het verkeerde been gezet
In reactie op de reacties (zie onder) moet ik vaststellen dat ik mezelf op het verkeerde been heb gezet. Wie het kinderboekenweekgeschenk ooit geschreven, weet het beter dan ik. Misschien ben ik beter in thema's dan ik dacht, maar ik kwam bij het nalopen van de tien kinderboekenweken die ik als recensent heb meegemaakt, erop uit dat met enige fantasie 7 uit 10 schrijvers zich wél aan het thema hield:

2009: Jan-Paul Schutten: informatief boek over eten, thema 'eten'
2008: Hans Hagen: verhaal over een dichter, thema 'dichten'
2007: Lydia Rood: spannend avonturenverhaal over geheimzinnig spel, thema 'geheimen'
2006: Bibi Dumon Tak: informatief boek over dieren, thema 'dieren'
2005: Edward van de Vendel: verhaal over dichtende tweeling, thema 'magie'
2004: Paul Biegel: verhaal over een trompettist, thema 'muziek'
2003: Francine Oomen: verhaal over scheiding, thema 'bos'
2002: Rinderd Kromhout: verhaal over een vlot, thema 'boten'
2001: Guus Kuijer: laatste Pollekeboek, thema 'hobby'
2000: Sjoerd Kuyper: verhaal over kikker en ooievaar, thema 'dieren als metafoor'

Met enige fantasie zeg ik, en dat is de schrijvers natuurlijk van harte gegund. Maar kennelijk gaan de meesten toch, even vrijwillig als losjes, met het thema aan de slag.

Die leuke foto van Charlotte Dematons heb ik trouwens gepikt van het Reformatorisch Dagblad.

Niet te stuiten: Vos en Haas

Haas maakt natuurlijk geen sneeuwpop, maar een pop van sneeuw. Want Vos en Haas doen het met één lettergreep. Dat is moeilijk. Ik dacht: ik schrijf dit stuk in eenlettergrepige woorden. Kansloos! Zelfs wie een grondige hekel heeft aan Avigedoe - zoals ik - kan vallen voor de charmes van Vos en Haas. En dat komt niet alleen doordat de verhaaltjes gewoon leuk zijn; als je eenmaal aan die soms ingewikkelde slingerpaadjes om lange woorden te vermijden gewend bent. Maar ook vanwege de grote, gedetailleerde prenten van Thé Tjong-Khing die vaak een eigen verhaal vertellen en wat kijkverleidelijkheid betreft niet onderdoen aan die van Waar is de taart. En dan die riante grote kartonboeken waar ook de wat meer robuuste bijna-lezertjes al zelf mee aan de slag kunnen: deze boeken zijn in alle opzichten meer dan goed. In het kartonboek dat tegelijkertijd is verschenen, komt overigens - geheel tegen de regels - het woord 'ballon' voor.

Eindelijk een nieuw boek van Tonke Dragt

Haar uitgever heeft de best verkopende titels van nieuwe, zogezegd modernere illustraties voorzien maar wie Dichtbij ver van hier doorbladert voelt direct weer dat de teksten van Tonke niet zonder haar eigen illustraties kunnen. Teksten? Ja, teksten. We hebben jaren moeten wachten op het boek met vijftien van de vele collages die Dragt de afgelopen decennia maakte voor bij haar tweeluik Zeeën van tijd, maar dat was misschien vooral omdat er ook kleine opstellen bij moesten. En daarmee is Dichtbij ver van hier veel meer dan een plaatjesboek geworden. Het is een tussenboek. De drempel tussen Aan de andere kant van de deur en het vervolg. Zou dat nog komen? Zou ze het nog halen? We duimen. Heel hard.

De krantenrecensie vind je hier.